Gujarat Public Schemes : સરકારની જાહેર યોજનાઓ

આપણા દેશમાં સરકાર દ્વારા ગરીબીને દૂર કરવા ઘણા પ્રયાસો કરવામાં આવે છે. કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકાર દ્વારા રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમો અને યોજનાઓ બનાવવામાં આવે છે. જેના દ્વારા આ યોજનાઓ વંચિત સમુદાયો, ખાસ કરીને આદિવાસી, દલિત, વિકલાંગ અને મહિલાઓ સુધી પહોંચે અને તેનો લાભ લઈને સમાજમાં સ્વમાનભેર જીવી શકે. આ યોજનાઓમાં વિકલાંગતા ધારો-૧૯૯૫ અનુસાર ગરીબી નિવારણની તમામ યોજનાઓમાં વિકલાંગતા ધરાવતી વ્યક્તિઓને ૩ ટકા અનામતનો લાભ મળે છે. પરંતુ, મોટા ભાગે કાર્યક્રમો અને યોજનાઓ હજુ સુધી ગરીબ, વંચિત સમુદાયો અને વિકલાંગ વ્યક્તિઓ સુધી પહોંચી શક્યા નથી. તેની પાછળ ઘણાં કારણો છે. આ બધાં કારણોમાંથી એક મહત્ત્વનું કારણ એ પણ છે કે સરકાર દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલી યોજનાઓની સંપૂર્ણ માહિતી લોકો સુધી પહોંચતી નથી, પરિણામે લોકો આ યોજનાઓના લાભથી વંચિત રહી જાય છે.

આ માહિતી પુસ્તિકામાં શિક્ષણ, આરોગ્ય, સામાજિક સુરક્ષા, રોજગારી અને ખેતી વાડી અંગેની સરકારની જાહેર યોજનાઓ વિશે સંક્ષિપ્તમાં માહિતી આપવામાં આવી છે. જેમ કે, લાભ કોને મળે, કેટલો લાભ મળે, લાભ ક્યાંથી મળે અને લાભો મેળવવા માટે કયા કયા પુરાવાઓ જોઈએ. આ બાબતને ધ્યાનમાં રાખીને આ માહિતી પુસ્તિકાને તૈયાર કરવામાં આવી છે. આ યોજનાઓની માહિતી વધુમાં વધુ લોકો સુધી પહોંચે તો લોકોમાં યોજનાઓ વિશેની જાણકારી આવશે અને તે યોજનાઓને પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રયત્ન કરશે, સાથે સાથે આ યોજનાઓ લોકો સુધી પહોંચે તે માટે નાગરિકો અને પંચાયતના ચૂંટાયેલા પદાધિકારીઓની ભૂમિકા શું છે તે વિશે પણ માહિતી આપવામાં આવી છે.

વર્ષ ૨૦૧૪થી એક પરિયોજના 'ભારતના પછાત જિલ્લાઓમાં જાહેર યોજનાઓની માહિતી લોકો સુધી પહોંચાડવી' નું ૨૦૧૮ સુધી પાંચ વર્ષ માટે ૧૪ પ્રોજેક્ટ પાર્ટનરો દ્વારા 'યુરોપિયન યુનિયન'ની સહાયથી અમલીકરણ કરવામાં આવે છે. આ ૧૪ પ્રોજેક્ટ પાર્ટનરો પૈકી ગુજરાતમાં બે પ્રોજેક્ટ પાર્ટનર - ‘ઉન્નતિ વિકાસ શિક્ષણ સંગઠન' અને 'આગા ખાન ગ્રામ સમર્થન કાર્યક્રમ (ભારત) (એ.કે.આર.એસ.પી. (આઈ)' છે. શિક્ષણ અને સ્વાસ્થ્ય વિષય પર બંને પ્રોજેક્ટ પાર્ટનરનું ધ્યાન કેન્દ્રિત છે. જ્યારે 'ઉન્નતિ’નું ધ્યાન સામાજિક સુરક્ષા અને સંરક્ષણ વિષય પર કેન્દ્રિત છે અને ‘એ.કે.આર.એસ.પી. (આઈ)'નું ધ્યાન જીવનશૈલીથી સંબંધિત યોજનાઓ પર કેન્દ્રિત છે. આ સમગ્ર પરિયોજનાનું ધ્યાન સમાજનાં છેવાડાનાં અને વંચિત સમુદાય જેવા કે, ગરીબ પરિવાર, વૃદ્ધ, નિરાધાર મહિલાઓ, બાળકો અને વિકલાંગ વ્યક્તિ પર કેન્દ્રિત છે.

'ઉન્નતિ - વિકાસ શિક્ષણ સંગઠન' દ્વારા સાબરકાંઠાના પોશિના અને વિજયનગર તાલુકામાં ‘માહિતી સંદર્ભ કેન્દ્ર' (આઈ.આર.સી. - ઈન્ફર્મેશન રિસોર્સ સેન્ટર) વર્ષ ૨૦૧૪થી કાર્યરત છે. જેમાં લોકોને સરકારની યોજનાઓની માહિતી, યોજના અંગેના ફોર્મ અને સેવા આપનાર, સેવા પૂરી પાડતી સંસ્થાઓની કાર્ય પદ્ધતિ અને માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે. જેથી સરકારની જુદી જુદી જાહેર યોજનાઓનો લાભ વધુને વધુ લોકો લઈ શકે.

'એ.કે.આર.એસ.પી. (આઈ)' અને તેની સાથી સંસ્થા 'ડીએસસી' દ્વારા જાહેર કાર્યક્રમોને લોકો સુધી પહોંચાડવા અને સ્થાનીય શાસનને મજબૂત કરવાના હેતુથી ગ્રામીણ સુશાસન પરિયોજના હેઠળ સાગબારા, ડેડિયાપાડા અને મેઘરજ તાલુકાઓમાં નાગરિક સુચના કેન્દ્ર ચલાવવામાં આવે છે.

છેલ્લા ચાર-પાંચ વર્ષો દરમ્યાન સરકાર દ્વારા ઘણી જાહેર યોજનાઓમાં સુધારા કરવામાં આવ્યા છે, તેથી આ માહિતી પુસ્તિકાને અદ્યતન કરીને તેનું પુનઃ પ્રકાશન કરવામાં આવી રહ્યું છે. આ પુનઃપ્રકાશન, યુરોપિયન યુનિયનના પ્રોજક્ટ 'જાહેર યોજનાઓની માહિતી લોકો સુધી પહોંચાડવી'ના, પ્રોજેક્ટ પાર્ટનર 'ઉન્નતિ વિકાસ શિક્ષણ સંગઠન' અને 'આગા ખાન ગ્રામ સમર્થન કાર્યક્રમ (ભારત) દ્વારા સાથે મળીને કરવામાં આવ્યું છે.